Trong thời đại đô thị hóa tăng tốc, các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM đang đối mặt với nhiều thách thức như ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, khan hiếm quỹ đất và suy giảm chất lượng sống. Mô hình phát triển đô thị TOD (Transit-Oriented Development) – quy hoạch đô thị gắn liền với hệ thống giao thông công cộng – đang nổi lên như một giải pháp chiến lược, giúp cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sống cho cư dân đô thị.
Không chỉ đơn thuần là bố trí dân cư quanh các trạm metro, TOD thúc đẩy việc xây dựng cộng đồng bền vững, giảm sự lệ thuộc vào phương tiện cá nhân, đồng thời hình thành nên các vành đai đô thị mới quanh trục giao thông công cộng.
Tại sao TOD phù hợp với Hà Nội và TP.HCM?
Hai đô thị lớn nhất Việt Nam đang triển khai những dự án giao thông công cộng trọng điểm như Metro, BRT, mở ra cơ hội lý tưởng để ứng dụng TOD. TP.HCM có xu hướng phát triển về hướng Đông với trục Metro số 1 – Bến Thành – Suối Tiên, kết nối vùng trung tâm với Thủ Đức, nơi được kỳ vọng trở thành trung tâm tài chính – công nghệ mới. Hà Nội đang phát triển tuyến Cát Linh – Hà Đông và Nhổn – Ga Hà Nội, tạo điều kiện hình thành các khu đô thị nén và vệ tinh phía Tây và Bắc.
Sự khác biệt về vị thế – TP.HCM là trung tâm kinh tế năng động, còn Hà Nội là trung tâm hành chính – văn hóa – đòi hỏi cách tiếp cận TOD linh hoạt và phù hợp với từng đặc thù đô thị. Tuy nhiên, điểm chung là cả hai đều cần giải pháp bền vững trước áp lực đô thị hóa.
Bài học TOD từ quốc tế: Nhật Bản, Singapore, Thụy Điển
Tại Tokyo (Nhật Bản), TOD đã trở thành nền tảng cho cấu trúc đô thị hiện đại. Hệ thống tàu điện phủ khắp thành phố, kết nối chặt chẽ với các khu dân cư, thương mại và công viên. Tại Singapore, các khu dân cư vệ tinh được tích hợp ngay trong bán kính tiếp cận các trạm MRT, đi kèm là các tiện ích công như trường học, bệnh viện, trung tâm mua sắm – giúp người dân không cần phải di chuyển xa. Trong khi đó, Stockholm (Thụy Điển) áp dụng TOD hài hòa với việc bảo tồn không gian xanh và phát triển hệ sinh thái đô thị thân thiện.
TP.HCM và Hà Nội đang phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm, kẹt xe, và quỹ đất ngày càng eo hẹp. TOD có thể giải bài toán này thông qua:
- Giảm áp lực giao thông: Bằng cách thu hút dân cư sinh sống quanh trạm metro, nhu cầu sử dụng phương tiện cá nhân sẽ giảm rõ rệt.
- Gia tăng giá trị bất động sản: Khu vực gần TOD thường có mức giá tăng trưởng ổn định nhờ kết nối hạ tầng và tiện ích đi kèm.
- Tối ưu sử dụng đất: TOD khuyến khích xây dựng đô thị nén, hạn chế mở rộng không kiểm soát ra vùng ven.
Những thách thức trong phát triển đô thị TOD
- Thiếu vốn đầu tư: TOD đòi hỏi nguồn vốn lớn cho cả giao thông lẫn hạ tầng đô thị đi kèm.
- Sự phối hợp liên ngành còn yếu: Nhiều quy hoạch chưa đồng bộ giữa các sở ngành.
- Thói quen sử dụng phương tiện cá nhân: Cần có chính sách khuyến khích, truyền thông thay đổi hành vi người dân.
Giải pháp thúc đẩy phát triển đô thị TOD tại Việt Nam
1. Đồng bộ quy hoạch quanh trục giao thông công cộng
Các khu vực quanh ga metro cần được định hướng phát triển với mật độ cao, tích hợp đầy đủ tiện ích như nhà ở, văn phòng, trường học, khu thương mại. Thiết kế đô thị nên ưu tiên người đi bộ, xe đạp và giao thông công cộng, tránh phụ thuộc vào ô tô cá nhân.
2. Chính sách hỗ trợ tài chính và thu hút đầu tư tư nhân
Cần có các ưu đãi thuế, hỗ trợ cấp đất hoặc PPP cho các doanh nghiệp đầu tư phát triển khu vực TOD. Việc xã hội hóa nguồn lực sẽ giúp giảm áp lực ngân sách Nhà nước và tạo động lực phát triển mạnh mẽ hơn.
3. Cơ quan chuyên trách về phát triển TOD
TP.HCM đã xác định 46 khu vực với hơn 7.300ha để phát triển TOD, nhưng chưa có đầu mối điều phối triển khai. Việc thành lập đơn vị chuyên trách TOD giúp đảm bảo tiến độ và tính đồng bộ giữa giao thông, quy hoạch và phát triển bất động sản.
Phát triển đô thị TOD không chỉ là xu hướng toàn cầu, mà còn là giải pháp chiến lược để Hà Nội và TP.HCM thoát khỏi những hệ lụy của đô thị hóa tự phát. Đầu tư vào TOD là đầu tư cho tương lai đô thị đáng sống, hiện đại và thân thiện với môi trường.
** Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Radanhadat thực hiện bài viết này với mục đích cung cấp thông tin tham khảo. Thông tin có thể được thay đổi mà không cần thông báo trước. Chúng tôi nỗ lực thực hiện và đảm bảo tính chính xác của bài viết nhưng không chịu trách nhiệm về tổn thất hoặc hậu quả từ việc sử dụng thông tin trong đây.